Mối liên kết giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp là xương sống của nông nghiệp bền vững và tăng trưởng bao trùm. Các nghiên cứu điển hình quốc tế cho thấy khi người sản xuất tập hợp lại và kết nối với thị trường thông qua doanh nghiệp, họ có thể đạt được năng suất cao hơn, giá cả công bằng hơn và khả năng cạnh tranh toàn cầu tốt hơn. Bài viết này khám phá ba câu chuyện thành công và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam.
Nghiên cứu tình huống 1: Hợp tác xã sữa ở Ấn Độ – Mô hình Amul
Tổng quan: Amul, được thành lập tại Gujarat vào năm 1946, đã phát triển thành một trong những hợp tác xã sữa lớn nhất thế giới, với hơn 3,6 triệu nông dân thành viên.
Kết cấu: Nông dân cung cấp sữa thô → Hợp tác xã xử lý việc thu gom và kiểm soát chất lượng → Thương hiệu Amul tiếp thị sản phẩm thành phẩm trên toàn quốc và quốc tế.
Kết quả chính:
- Giá cả hợp lý đảm bảo nông dân giữ được giá trị.
- Sự tích hợp theo chiều dọc giúp các hợp tác xã kiểm soát được việc xây dựng thương hiệu và phân phối.
- Ấn Độ đã chuyển mình từ một quốc gia thiếu sữa thành quốc gia sản xuất sữa lớn nhất thế giới.
Bài học cho Việt Nam: Quản trị hợp tác chặt chẽ và xây dựng thương hiệu do doanh nghiệp thúc đẩy có thể biến hoạt động sản xuất của hộ nông dân nhỏ thành ngành kinh doanh nông nghiệp quy mô toàn cầu.
Nghiên cứu tình huống 2: Tập đoàn hợp tác xã Mondragón (Tây Ban Nha) – Doanh nghiệp tập thể đang mở rộng quy mô
Tổng quan: Được thành lập vào những năm 1950 tại vùng Basque, Mondragón đã phát triển thành một liên đoàn gồm hơn 90 hợp tác xã do công nhân làm chủ, hoạt động trong các lĩnh vực thực phẩm, bán lẻ và sản xuất.
Kết cấu: Các hợp tác xã chia sẻ nguồn lực, dịch vụ tài chính và hoạt động R&D thông qua một tổ chức trung ương.
Kết quả chính:
- Việc làm ổn định và phân phối thu nhập công bằng.
- Đầu tư vào đổi mới và khả năng cạnh tranh toàn cầu.
- Tác động xã hội: khả năng phục hồi sau khủng hoảng nhờ cơ chế đoàn kết hợp tác.
Bài học cho Việt Nam: Các dịch vụ chung (tài chính, đào tạo, công nghệ) trong mạng lưới hợp tác tăng cường khả năng phục hồi và cho phép mở rộng quy mô vượt ra ngoài nông nghiệp.
Nghiên cứu tình huống 3: Hợp tác xã cà phê thương mại công bằng ở Mỹ Latinh
Tổng quan: Ở những quốc gia như Colombia và Costa Rica, người trồng cà phê tổ chức thành các hợp tác xã để tiếp cận chứng nhận Thương mại công bằng và đàm phán với những người mua đa quốc gia.
Kết cấu: Các hợp tác xã tập hợp hạt cà phê, đảm bảo tiêu chuẩn chứng nhận và kết nối trực tiếp với người mua như Starbucks hoặc Nestlé.
Kết quả chính:
- Thu nhập cao hơn do giá cao theo Luật Thương mại công bằng.
- Cải thiện các biện pháp bền vững (trồng dưới bóng râm, phương pháp hữu cơ).
- Tăng cường sức mạnh mặc cả trước sự biến động giá hàng hóa toàn cầu.
Bài học cho Việt Nam: Chứng nhận quốc tế và quan hệ đối tác thương mại trực tiếp có thể thúc đẩy việc nắm bắt giá trị cho nông dân trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Bài học xuyên suốt cho Việt Nam
Quản trị hợp tác mạnh mẽ: Sự lãnh đạo, tính minh bạch và sự tham gia dân chủ là rất quan trọng để tạo dựng niềm tin và thành công lâu dài.
Xây dựng thương hiệu doanh nghiệp và tiếp cận thị trường: Nông dân phải kết nối với các doanh nghiệp có khả năng xây dựng thương hiệu và phân phối quốc tế.
Xử lý giá trị gia tăng: Di chuyển lên chuỗi giá trị cao hơn (ví dụ, chế biến sữa thành pho mát, cà phê thành hỗn hợp rang) đảm bảo lợi nhuận cao hơn.
Chứng nhận & Tiêu chuẩn: Việc tuân thủ các chứng nhận toàn cầu (hữu cơ, Thương mại công bằng, HACCP) sẽ mở ra các thị trường cao cấp.
Dịch vụ chia sẻ và đổi mới: Việc tiếp cận tài chính, đào tạo và R&D thông qua quan hệ đối tác hợp tác - doanh nghiệp giúp tăng cường khả năng cạnh tranh.
Thành công của Amul ở Ấn Độ, Mondragón ở Tây Ban Nha và các hợp tác xã cà phê Thương mại Công bằng ở Mỹ Latinh cho thấy tiềm năng chuyển đổi của việc kết nối nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp. Đối với Việt Nam, việc áp dụng các mô hình này không chỉ cải thiện thu nhập cho các hộ nông dân nhỏ mà còn định vị ngành nông nghiệp là động lực tăng trưởng bền vững, cạnh tranh và hòa nhập xã hội của quốc gia.